جراحی آدرنال؛‌ دلایل، روش‌های جراحی و دوران نقاهت

آنچه در این صفحه می‌خوانید

• علائم اختلالات غده فوق کلیه
• روش‌های تشخیص بیماری‌های آدرنال
• انواع جراحی آدرنال
• چه زمانی جراحی آدرنال ضروری است؟
• مراحل انجام جراحی آدرنال
• عوارض احتمالی جراحی آدرنال
• جراحی آدرنال در بیماران سرطانی

علائم اختلالات غده فوق کلیه

ابتلا به اختلالات غده فوق کلیه با نشانه‌هایی همراه است. این علائم، گاهی به صورت آهسته و تدیجی و گاهی ناگهانی بروز می‌کنند. مهم‌ترین نشانه‌هایی که ممکن است پزشک یا حتی شما را به سمت بررسی غده فوق کلیه هدایت کنند، عبارتند از:

• فشار خون بالا در سنین پایین یا عدم کنترل با دارو
• تیرگی غیر عادی پوست در نواحی چین‌دار یا زخم‌ها
• ضعف و تحلیل عضلات
• اختلالات قاعدگی یا نازایی در زنان
• کاهش وزن بدون علت
• افزایش وزن غیر عادی به خصوص در تنه و صورت
• تمایل شدید به مصرف نمک
• پوکی استخوان زودرس یا شکستگی‌های بدون علت
• تعریق زیاد، تپش قلب و اضطراب ناگهانی به‌ویژه در زمان بالا رفتن فشار خون
• کاهش سدیم، پتاسیم یا قند خون در آزمایش‌ها

در صورت مشاهده هر یک از این علائم، بهتر است به پزشک متخصص مراجعه کنید.

روش‌های تشخیص بیماری‌های آدرنال

روش‌های تشخیص بیماری‌های غده فوق کلیه (آدرنال) شامل ترکیبی از آزمایش‌های خون، ادرار، تصویربرداری و در برخی موارد خاص، آزمایش‌های تخصصی هورمونی است. مهم‌ترین روش‌های تشخیص این بیماری به شرح زیر است:

• آزمایش‌های خون و ادرار برای بررسی‌های هورمونی
• تصویربرداری پزشکی مانند سی تی اسکن شکم، MRI و اسکن MIBG یا PET Scan
• آزمایش‌های ژنتیکی (در موارد خاص)

تشخیص دقیق اختلال آدرنال باید با تفسیر تخصصی این آزمایش‌ها توسط پزشک فوق تخصص غدد صورت گیرد. این فرآیند تشخیصی درنوا کلینیک به‌صورت کاملاً حرفه‌ای، زیر نظر دکتر میرعلیرضا تکیار، متخصص بیماری‌های داخلی انجام می‌شود. ایشان فوق دکترای پژوهشی از بخش غدد دانشگاه Yale آمریکا هستند و با بهره‌گیری از دانش روز و خدمات تشخیصی حرفه‌ای، موثرترین درمان‌ها را به شما ارائه می‌دهند.

انواع جراحی آدرنال

آدرنالکتومی (Adrenalectomy) به سه روش انجام می‌شود که هر کدام مزایا و محدودیت‌های خاص خود را دارند:

نوع جراحی	ویژگی‌ها	مزایا	کاربردهای بالینی
جراحی باز	برش بزرگ روی شکم یا پهلودید مستقیم جراح روی اندام‌ها	امکان دسترسی وسیع ترمناسب تومورهای پیچیده	تومورهای بزرگ، مشکوک به بدخیمی یا چسبندگی
جراحی لاپاراسکوپی	برش‌های کوچکاستفاده از دوربین‌ها و ابزار خاص	درد کمتربهبودی سریع‌ترجای زخم کمتر	اغلب تومورهای خوش‌خیم و کوچک
جراحی رباتیک	انجام جراحی با رباتحرکات دقیق‌تر نسبت به دست انسان	دقت بالاکنترل بهتر جراحمشابه لاپاراسکوپی اما پیشرفته‌تر	برخی مراکز تخصصی با دسترسی به ربات جراحی
جراحی خلفی	دسترسی از طریق فضای رتروپریتونئال بدون ورود به شکم	کم‌تهاجمدرد کمتربهبودی سریع‌تر	مخصوصاً برای تومورهای کوچک و خوش‌خیم

جراحی باز (Open Surgary)

 جراحی باز، یک روش سنتی است که برای خارج کردن تومور، برشی نسبتاً بزرگ روی شکم ایجاد می‌شود. جراح معمولاْ زمانی این روش را انتخاب می‌کند که تومور بزرگ باشد یا احتمال سرطان در غده فوق کلیوی (آدرنال) تشخیص داده شود.

جراحی لاپاراسکوپی (Laparoscopic Surgary)

در این روش از جراحی آدرنال، جراح، یک تا چهار برش روی شکم شما ایجاد می‌کند. سپس ابزارهای خاص و کوچک لاپاراسکوپی را از طریق این برش‌ها وارد بدن کرده و با کمک یک دوربین، غده آدرنال را از بدن خارج می‌کند. در اغلب موارد به دلیل کم‌تهاجمی بودن روش جراحی لاپاراسکوپی، جراحان از این روش برای آدرنالکتومی استفاده می‌کنند.

جراحی رباتیک (Robotic-Assisted Surgery)

جراحی آدرنال رباتیک نیز همانند لاپاراسکوپی به یک تا چهار برش نیاز دارد، اما با این تفاوت که این کار دستی انجام نمی‌شود. بدین صورت که جراح با استفاده از یک کنسول کامپیوتر و دوربین سه‌بعدی، غده آدرنال را از بدن خارج می‌کند.

جراحی خلفی رتروپریتونئوسکوپی (PRA)

این شیوه از جراحی آدرنال، روشی کم‌تهاجمی است که جراح از طریق برش‌هایی در ناحیه کمر به غدد فوق کلیوی دسترسی پیدا می‌کند. در جراحی خلفی (PRA) عمل از راه ورود به حفره‌های شکمی انجام نمی‌شود بنابراین، درد کمتر و بهبودی سریع‌تری به همراه دارد. این روش جراحی، اغلب برای تومورهای خوش‌خیم و یک‌طرفه مناسب است.

انتخاب هر یک از روش‌های جراحی آدرنال با در نظر گرفتن شرایط بالینی بیمار، اندازه و نوع تومور انجام می‌شود. جراح با بررسی این موارد، مناسب‌ترین گزینه را برای درمان به بیمار پیشنهاد می‌دهد. 

جراحی لاپاراسکوپی آدرنال بهتر است یا جراحی باز؟

در اغلب موارد، جراحی لاپاراسکوپی، بهتر از جراحی باز است اما باز هم انتخاب روش آن بستگی به نظر پزشک معالج، شرایط بیمار و نوع تومور دارد. در ادامه، مقایسه‌ بین جراحی لاپاراسکوپی و جراحی باز ذکر شده است:

جراحی آدرنال لاپاراسکوپی

مزایا

• درد کمتر بعد از جراحی
• برش‌های کوچک و جای زخم کمتر
• کاهش احتمال چسبندگی داخل شکم
• بازگشت زودتر به فعالیت‌ها
• مدت زمان کوتاه‌تر بستری در بیمارستان

معایب

• مناسب برای تومورهای کوچک و خوش‌خیم
• نیاز به تجهیزات تخصصی و مهارت جراح
• محدودیت دسترسی و دید در شرایط پیچیده
• احتمال تبدیل به جراحی باز در حین عمل

---

جراحی آدرنال باز

مزایا

• مناسب تومورهای بزرگ، بدخیم و تهاجمی
• دید مستقیم و دسترسی کامل به تومورها و بافت‌های اطراف
• قابل انجام در زمان امکان‌پذیر نبودن جراحی لاپاراسکوپی

معایب

• برش نسبتاْ بزرگ و جای زخم بیشتر
• نقاهت طولانی‌تر
• درد بیشتر بعد از جراحی
• مدت‌زمان طولانی‌تر بستری در بیمارستان
• افزایش احتمال ابتلا به عوارض شکمی مانند عفونت و چسبندگی

یک دقیقه با جراحی ادرنال و روش لاپاراسکوپی

در این ویدیو، ابتدا با ساختار غده ادرنال و عملکرد آن در بدن آشنا می‌شوید و مشاهده می‌کنید چگونه اختلالات یا توده‌ها می‌توانند عملکرد هورمونی بدن را تحت تاثیر قرار دهند. سپس مراحل جراحی لاپاراسکوپی کم‌تهاجمی نمایش داده می‌شود، که طی آن جراح با دقت توده را از طریق شکم خارج می‌کند. این روش مزایای متعددی دارد، از جمله کاهش درد پس از عمل، دوره نقاهت کوتاه‌تر و جای بخیه‌های کوچک‌تر. این ویدیو برای افرادی که قصد دارند درباره جراحی ادرنال اطلاعات دقیق، علمی و تصویری کسب کنند مناسب است و می‌تواند نگرانی‌های پیش از عمل را کاهش دهد.

چه زمانی جراحی آدرنال ضروری است؟

در صورت تشخیص موارد زیر ممکن است شما نیاز به جراحی آدرنال داشته باشید:

• وجود تومور عملکردی آدرنال و تولید بیش از حد طبیعی هورمون‌ها مانند فئوکروموسیتوما (فشار خون بالا، تپش قلب و تعریق)، سندرم کوشینگ (تولید بیش از حد کورتیزول) و تومورهای دوطرفه
•  وجود تومور بزرگ یا مشکوک به سرطان
• سرطان آدرنال (کارسینوم قشر آدرنال)
• متاستاز به آدرنال از سرطان‌های دیگر مثل سرطان ریه یا کلیه
• سندرم MEN: وجود تومورهای متعدد در غدد درون‌ریز به دلیل زمینه ژنتیکی

تفاوت جراحی آدرنال یک‌طرفه و دوطرفه

جراحی آدرنال با توجه به میزان درگیری غدد و نوع بیماری، ممکن است به صورت یک طرفه یا دو طرفه انجام شود. در جدول زیر مهم‌ترین تفاوت‌های این دو روش ذکر شده است:

ویژگی‌ها	جراحی یک‌طرفه آدرنال	جراحی دو‌طرفه آدرنال
تعداد غده جراحی‌شده	یک غده (چپ یا راست)	هر دو غده فوق کلیوی
کاربرد	تومور یک‌طرفه، فئوکروموسیتوما، سندرم کوشینگ خفیف	سندرم کوشینگ شدید، تومورهای دوطرفه، MEN
نیاز به دارو پس از جراحی	معمولاْ ندارد	مادام‌العمر (کورتیزول قطعاْ لازم است آلدوسترون شاید لازم باشد)
عوارض بلندمدت	کم	خطر بحران آدرنال در قطع دارو
شیوع جراحی	شایع‌تر	نادرتر

جراحی آدرنال یک‌طرفه معمولاْ نیازی به داروی جایگزین ندارد اما در جراحی دوطرفه، شما نیازمند درمان  مادام‌العمر با هورمون هستید. انتخاب نوع جراحی با توجه به شدت بیماری و وضعیت غده‌ها صورت می‌گیرد.

مراحل انجام جراحی آدرنال

جراحی آدرنال شامل مراحل زیر می‌شود:

بیهوشی

عمل جراحی آدرنال با بیهوشی عمومی شروع می‌شود. شما در طول جراحی، بیهوش هستید و متوجه چیزی نخواهید شد.

ایجاد برش جراحی

با توجه به روش انتخابی جراحی آدرنال، برش‌ها نیز متفاوت‌ هستند. معمولا این برش‌ها به سه روش زیر انجام می‌شوند:

• جراحی لاپاراسکوپی با ایجاد چند برش کوچک در شکم
• جراحی خلفی با برش‌های کوچک در پشت
• جراحی باز با برش‌های بزرگ

دسترسی به غده فوق کلیوی و خارج کردن آن از بدن

غده بیمار با تومور‌ (درصورت وجود) برداشته می‌شود. ممکن است جراحی غدد یک‌طرفه یا دوطرفه باشد.

بخیه برش‌ها و انتقال به ریکاوری

جراح، محل برش‌های عمل را بخیه می‌‌زند و شما را به بخش ریکاوری منتقل می‌کند.

مراقبت‌های قبل و بعد از جراحی آدرنال

آمادگی مناسب قبل از جراحی آدرنال و مراقبت‌های پس از آن، نقش مهمی در بهبود سریع‌تر و کاهش عوارض احتمالی دارد.

آمادگی‌های قبل از عمل

قبل از جراحی آدرنال باید چند اقدام مهم انجام دهید:

• فشار  خون خود را مرتب بررسی کنید.
• ممکن است نیاز داشته باشید از رژیم خاصی پیروی کنید.
• در صورت لزوم، داروهای تجویزشده توسط پزشک متخصص خود را مصرف کنید.
• آزمایش‌های قبل از جراحی آدرنال را انجام دهید.
• قبل از جراحی شاید لازم باشد برای مدت معینی از خوردن و آشامیدن بپرهیزید.
• بعد از عمل جراحی از خانواده یا نزدیکان خود بخواهید شما را تا خانه همراهی کنند.

دوره نقاهت و مراقبت‌های بعد از عمل

اگر جراحی آدرنال لاپاراسکوپی و رباتیک انجام داده‌اید، اغلب همان روز، بعد از عمل مرخص می‌شوید. اما اگر تحت عمل جراحی باز قرار گرفته‌اید باید حداقل تا پنج روز در بیمارستان بستری شوید. البته رعایت یک‌سری نکات باعث می‌شوند بعد از عمل، دوره نقاهت و بهبودی سریع‌تی را پشت سر بگذارید.:

• داروهای تجویز شده توسط پزشک متخصص را طبق دستورالعمل مصرف کنید.
• آب فراوان بنوشید.
• استراحت کافی داشته باشید.
• رژیم غذایی خود را طبق معمول پیش ببرید. چنانچه در معده احساس ناراحتی می‌کنید از غذاهای ملایم‌تر استفاده کنید.
• هنگام سرفه‌کردن یا نفس‌کشیدن عمیق، یک بالش را به آرامی در محل برش‌ها نگه‌دارید.
• طبق دستورالعمل‌های پزشک متخصص خود از زخم‌ها مراقبت کنید.
• قبل از انجام فعالیت‌های روزانه و پیاده‌روی با پزشک متخصص مشورت کنید. 
• اگر دچار یبوست شده‌اید به پزشک معالج خود اطلاع دهید.

عوارض احتمالی جراحی آدرنال

در صورت مشاهده هر یک از عوارض ذکرشده و برطرف‌‌نشدن علائم باید به پزشک متخصص مراجعه کنید.

زندگی بعد از برداشتن غده فوق کلیه

اگر تنها یکی از غدد فوق کلیه برداشته شود، معمولاً می‌توانید بدون مشکل به زندگی عادی ادامه دهید؛ زیرا غده دیگر وظایف هر دو را انجام می‌دهد. اما در صورت برداشتن هر دو غده، بدن توانایی تولید هورمون‌های حیاتی مانند کورتیزول و آلدوسترون را از دست می‌دهد. در این شرایط، درمان جایگزین هورمونی مادام‌العمر ضروری است.

آیا نیاز به داروهای جایگزین هست؟

• اگر غده باقی‌مانده، کارکردی طبیعی دارد معمولاْ به دارو نیاز نخواهید داشت.
• در صورت کارکرد ناکافی یا برداشتن هر دو غده باید داروهایی مانند هیدروکورتیزون، پردنیزون یا فلودروکورتیزون را روزانه مصرف کنید.
• در شرایطی مثل عفونت شدید، جراحی یا استرس جسمی بالا شما نیاز فوری به دارو خواهید داشت.

جراحی آدرنال در بیماران سرطانی

در جراحی آدرنال بیماران سرطانی، برداشتن کامل تومور با دقت بالا و حفظ سلامت بافت‌های اطراف، نقش مهمی در جلوگیری از بازگشت سرطان دارد. بررسی متاستاز به بافت‌های مجاور یا اندام‌های دیگر در تعیین مرحله سرطان و انتخاب روش درمانی مناسب بسیار تأثیرگذار است. گاهی پزشک متخصص برای تکمیل درمان، شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی پس از جراحی را نیز به شما پیشنهاد می‌دهد.

موفقیت جراحی آدرنال در نووا کلینیک

جراحی آدرنال در نووا کلینیک توسط دکتر همدانی، نخستین فلوشیپ جراحی غدد درون‌ریز در ایران، با بالاترین دقت و مهارت انجام می‌شود. تیم حرفه‌ای، تجهیزات پیشرفته و بهره‌گیری از روش‌های نوین در نوا کلینیک، زمینه‌ساز درمانی دقیق، ایمن و مطابق با استانداردهای روز دنیا هستند.

سوالات متداول