وقتی نام توده را میشنویم، معمولاً اولین چیزی که به ذهنمان میرسد نگرانی و ترس است. اما اگر پزشک شما از وجود یک توده در غدد فوق کلیوی (یا همان غدد آدرنال) صحبت کند، باید بدانید که در بیشتر موارد، جای نگرانی جدی نیست. حال شاید این سوال برای شما مطرح شود که دقیقاً توده آدرنال چیست و چه زمانی باید نگران آن باشیم؟ توده آدرنال برخلاف ظاهر و اندازه کوچکی که دارد، نقش بسیار مهمی را در بدن ایفا میکند. بنابراین از شما میخواهیم تا پایان با ما همراه باشید و با نکات مهم در مورد غدد فوق کلیوی آشنا شوید.
راهنمای مطالعه:
- توده آدرنال چیست؟
- آشنایی با انواع توده یا غدد آدرنال
- فیلم نمای واضح یک غده آدرنال جدا شده
- نکات مهم درباره غدد فوق کلیوی که باید بدانید
- ارزیابی توده آدرنال
- در صورت فعالیت شدید توده، جراحی ضرورت دارد
توده آدرنال چیست؟
اولین سوالی که در اینجا مطرح میشود این است که توده آدرنال چیست؟ غدد فوق کلیوی، که در علم پزشکی به نام غدد آدرنال شناخته میشوند، دو غده کوچک و مثلثی شکل هستند که درست بالای هر یک از کلیههای شما قرار گرفتهاند. این غدد بخشی از سیستم هورمونی بدن (غدد درونریز) هستند و وظیفه تولید هورمونهایی حیاتی را بر عهده دارند که تقریباً بر همه چیز، از فشار خون و سوختوساز بدن گرفته تا واکنش به استرس، تأثیر میگذارند. هورمونهای اصلی تولید شده توسط غدد آدرنال شامل موارد زیر است:
- کورتیزول (هورمون استرس): این هورمون به بدن شما کمک میکند تا با استرسهای جسمی و روانی کنار بیاید، التهاب را کاهش میدهد و قند خون را تنظیم میکند.
- آلدوسترون (تنظیمکننده فشار خون): این هورمون تعادل آب و نمک بدن را حفظ میکند و نقش کلیدی در کنترل فشار خون دارد.
- آدرنالین و نوراپینفرین (هورمونهای هیجان): این هورمونها مسئول واکنشهای سریع بدن در شرایط خطر یا هیجان (واکنش “جنگ یا گریز”) هستند.
به دلیل اهمیت این هورمونها، هرگونه اختلال یا رشد غیرعادی در این ناحیه باید با دقت بررسی شود.
توده آدرنال، که گاهی اوقات به آن “تومور آدرنال” نیز گفته میشود، به هر نوع رشد یا برآمدگی غیرمعمولی گفته میشود که در بافت غدد فوق کلیوی ایجاد شده باشد. اغلب این تودهها به صورت تصادفی و در حین عکسبرداریهایی مثل سیتیاسکن یا سونوگرافی شکم که برای دلایل دیگری انجام شده، کشف میشوند. درمان فوری غدد فوق کلیوی در اکثر مواقع امکانپذیر است. شما میتوانید با روشهای متعدد نسبت به برطرف کردن مشکلات این غدد در حالت ابتدایی اقدام کنید.
آشنایی با انواع توده یا غدد آدرنال
حالا که متوجه شدید توده آدرنال چیست، بهتر است تا انواع آن را نیز بشناسید.این توده ها بر اساس ماهیت به دو دسته کلی تقسیم میشوند:
تودههای خوشخیم (Benign):
- آدنوم (Adenoma): شایعترین نوع توده آدرنال است (حدود ۸۰٪ موارد). این تودهها سرطانی نیستند و اغلب کوچک و غیرفعال هستند.
- کیستها و میلوماها: انواع دیگری از تودههای خوشخیم که نادرترند.
تودههای بدخیم (Malignant):
- کارسینوم آدرنوکورتیکال (ACC): یک نوع نادر اما تهاجمی از سرطان غدد آدرنال.
- متاستاز: گسترش سرطان از جای دیگری از بدن (مانند ریه یا کلیه) به غدد فوق کلیوی.
بنابراین، وقتی میپرسیم توده آدرنال چیست، باید بگوییم در بیشتر موارد یک آدنوم خوشخیم و بیخطر است، اما تشخیص دقیق نوع آن کاملاً ضروری است.
برای آشنایی با روشها، مراحل و نکات مهم مربوط به جراحی آدرنال و دوران بهبودی پس از عمل، این صفحه را ببینید.
فیلم نمای واضح یک غده آدرنال جدا شده
این ویدیو نمایش آدرنال راست جداشده را نشان میدهد که روی مانیتور قابل مشاهده است. دیدن واضح غده آدرنال به جراح کمک میکند تا تشخیص دقیق و برداشتن کامل آن بدون آسیب به بافتهای اطراف انجام شود. نووا کلینیک؛ جایی که دقت و تجربه جراحی غدد همیشه اولویت دارد.
نکات مهم درباره غدد فوق کلیوی که باید بدانید
حالا که درک بهتری از این موضوع دارید که توده آدرنال چیست و چه عملکردی در بدن دارد، میتوانید با 5 نکته مهم در خصوص غدد فوق کلیوی آشنا شوید. درک این ۵ نکته برای مدیریت و پیگیری صحیح توده آدرنال شما حیاتی است.
توجه به اندازه و ظاهر غدد آدرنال
اولین مرحله در تشخیص نوع توده فوق کلیه، بررسی دقیق تصاویر رادیولوژی (سیتیاسکن یا امآرآی) است. پزشک به دو عامل کلیدی نگاه میکند:
1.اندازه توده (نشاندهنده احتمال سرطان):
- زیر ۴ سانتیمتر: احتمال سرطان بسیار پایین است و اغلب خوشخیم در نظر گرفته میشود.
- بالای ۶ سانتیمتر: خطر بدخیمی (سرطان ACC) به طور قابل توجهی افزایش مییابد و معمولاً توصیه به جراحی میشود، حتی اگر هورمون اضافی تولید نکند.
2.چگالی توده (نشاندهنده محتوای چربی):
- تودههای حاوی چربی بالا (چگالی پایین): آدنومهای خوشخیم معمولاً حاوی چربی زیادی هستند و در سیتیاسکن بسیار روشن دیده میشوند. اگر توده این ویژگی را داشته باشد، تقریباً به طور قطع خوشخیم است.
- تودههای کمچربی و نامنظم: این تودهها مشکوکترند و ممکن است نیاز به عکسبرداریهای تخصصیتر با تزریق ماده حاجب داشته باشند تا مطمئن شویم سرطان نیستند.
ارزیابی توده آدرنال
آیا میدانید منظور از ارزیابی توده آدرنال چیست؟ در اقدامات درمانی بررسیهای لازم انجام میشود که آیا توده آدرنال بیش از حد هورمون تولید میکند؟ تودهای که هورمون اضافی میسازد، حتی اگر سرطانی نباشد، میتواند به مرور زمان به قلب، رگها و استخوانهای شما آسیب جدی بزند. بنابراین ارزیابی میزان فعال بودن یا نبودن غدد آدرنال بسیار مهم است که هرگز نباید نسبت به آن بیتفاوت باشید. اگر مشخص شود که توده فوق کلیه فعال است، حتی یک توده کوچک و خوشخیم، پزشک احتمالاً برای جلوگیری از عوارض طولانیمدت هورمونی، جراحی را توصیه خواهد کرد.
نظارت فعال به غدد آدرنال فعال
نتیجه ارزیابی توده آدرنال چیست؟ اگر تمام ارزیابیها نشان دهند که توده آدرنال شما کوچک، خوشخیم از نظر ظاهری و از نظر هورمونی غیرفعال است، دیگر نیازی به برداشتن آن با جراحی نیست. در این حالت، پزشک روش “نظارت فعال” را انتخاب میکند. در نظارت فعال، طی 6 تا 12 ماه آزمایش خون و ادرار از شما گرفته میشود تا بررسیهای فعالیت هورمونی به خوبی مشخص شوند. از طرفی تکرار تصویربرداری در طی 6 تا 12 ماه میتواند وضعیت رشد توده را به خوبی مورد ارزیابی قرار دهد.
در حالت کلی باید بدانید هدف این است که توده را در حالت بیخطر و ساکن نگه داریم، بدون اینکه بیمار را در معرض خطرات یک عمل جراحی غیرضروری قرار دهیم.
در صورت فعالیت شدید توده، جراحی ضرورت دارد
یکی از مهمترین نکاتی که در خصوص توده آدرنال باید بدانید مواقعی است که جراحی ضرورت دارد. آیا میدانید جراحی توده آدرنال چیست و چرا ضرورت دارد؟ جراحی برای برداشتن کامل غدد آدرنال مشکلساز (که به آن آدرنالکتومی گفته میشود) زمانی لازم است که خطر توده بیشتر از خطر عمل جراحی باشد.
موارد اصلی نیاز به جراحی:
- احتمال سرطان (ACC): هر تودهای که اندازه آن بزرگ است (بالای ۶ سانتیمتر) یا ظاهری نامنظم دارد، برای پیشگیری قطعی باید برداشته شود.
- فعالیت هورمونی خطرناک: تودههای فعال که منجر به فشار خون بالا، سندرم کوشینگ، یا فئوکروموسیتوم میشوند، باید برداشته شوند تا بیماریهای زمینهای کنترل شوند.
- رشد سریع توده: اگر توده در طول پیگیری فعال، به طور ناگهانی شروع به رشد کند، این میتواند نشانه خوبی نباشد و باید برای تشخیص نهایی برداشته شود.
بیشتر جراحیهای توده فوق کلیه امروزه به صورت کمتهاجمی (لاپاراسکوپی) انجام میشود که بازیابی سریعتری دارد.
اگر توده آدرنال تولیدکننده آدرنالین باشد، باید قبل از جراحی آماده شود
آیا میدانید یکی دیگر از نکات مهم در خصوص توده آدرنال چیست؟فئوکروموسیتوم یا توده تولیدکننده آدرنالین یک مورد خاص و بسیار مهم است. آدرنالین ترشح شده توسط این توده میتواند فشار خون را به طور ناگهانی و شدید بالا ببرد. در صورتی که تشخیص فئوکروموسیتوم داده شود، جراحی بدون آمادهسازی دارویی بسیار خطرناک است. تیم پزشکی باید بیمار را حداقل برای دو هفته قبل از عمل با داروهای تخصصی (مسدودکنندههای آلفا) درمان کنند. این کار باعث میشود رگهای خونی شل شوند و فشار خون کنترل شود تا در حین دستکاری توده در اتاق عمل، افزایش خطرناک هورمونها باعث سکته قلبی یا مغزی نشود.
با توجه به تمامی حساسیتهایی که برای آمادهسازی قبل از عمل مطرح است، حتما قبل از اقدام به هر نوع جراحی، با چند متخصص مشورت کنید.
سخن پایانی
توده آدرنال چیست؟ در حقیقت، توده آدرنال یک برآمدگی یا رشد غیرعادی در غدد فوق کلیوی (غدد آدرنال) است که در اکثر مواقع (بیش از ۸۰٪) خوشخیم و بیخطر است. با این حال، ارزیابی دقیق ضروری است؛ زیرا برخی از این تودهها میتوانند بیش از حد هورمون تولید کنند (تودههای فعال)، که برای فشار خون و سلامت عمومی شما خطرناک است.
سوالات متداول
توده آدرنال یک رشد غیرطبیعی در غده فوق کلیوی است که معمولاً خوشخیم است، اما گاهی نیاز به بررسی دقیق دارد.
بیشتر تودهها بدون علامت هستند، اما گاهی فشار خون بالا، درد شکم، تغییر وزن یا ضعف عضلانی دیده میشود.
علل میتوانند شامل کیستها، آدنومها، تومورهای هورمونساز و به ندرت سرطان باشند.
نه، توده آدرنال در هر دو جنس میتواند رخ دهد، اما علائم ممکن است با هورمونهای بدن تفاوت داشته باشد.
