درباره هیپر پاراتیروئیدیسم ثانویه بیشتر بدانید...

هیپرپاراتیروئیدیسم ثانویه (Secondary Hyperparathyroidism) یک اختلال هورمونی است که در آن غدد پاراتیروئید به دلیل یک مشکل یا اختلال دیگر در بدن، هورمون پاراتیروئید (PTH) بیش از حد تولید می‌کنند. این وضعیت معمولاً به علت اختلالاتی مانند نارسایی کلیوی مزمن یا اختلالات دیگر در سطح کلسیم و فسفر خون ایجاد می‌شود.

علل هیپرپاراتیروئیدیسم ثانویه

هیپرپاراتیروئیدیسم ثانویه به طور عمده به دلیل مشکلاتی است که منجر به کاهش سطح کلسیم خون می‌شود. این کاهش سطح کلسیم باعث تحریک غدد پاراتیروئید به تولید بیشتر PTH می‌شود. شایع‌ترین علل این بیماری عبارتند از:

1. نارسایی کلیوی مزمن:
   نارسایی کلیوی مزمن یکی از شایع‌ترین علل هیپرپاراتیروئیدیسم ثانویه است. در این وضعیت، کلیه‌ها قادر به دفع مناسب فسفر از بدن نیستند، که منجر به افزایش سطح فسفر خون می‌شود. افزایش فسفر باعث کاهش سطح کلسیم خون می‌شود، که این کاهش باعث ترشح بیشتر PTH از غدد پاراتیروئید می‌شود.
2. کمبود ویتامین D:
   کمبود ویتامین D می‌تواند باعث کاهش جذب کلسیم از روده‌ها شود و در نتیجه سطح کلسیم خون کاهش یابد. این وضعیت می‌تواند باعث تحریک غدد پاراتیروئید برای تولید بیشتر PTH شود. کمبود ویتامین D به ویژه در افرادی که به طور ناکافی از نور خورشید استفاده می‌کنند یا رژیم غذایی کم‌دریافت ویتامین D دارند، مشاهده می‌شود.
3. بیماری‌های گوارشی:
   بیماری‌هایی که بر جذب کلسیم و فسفر از روده‌ها تأثیر می‌گذارند، مانند سندرم سوءجذب یا بیماری سلیاک، می‌توانند منجر به هیپرپاراتیروئیدیسم ثانویه شوند.
4. داروها:
   برخی داروها می‌توانند بر سطح کلسیم و فسفر خون تأثیر بگذارند و موجب هیپرپاراتیروئیدیسم ثانویه شوند. به عنوان مثال، داروهایی مانند داروهای ضد تشنج یا کورتیکواستروئیدها ممکن است باعث کاهش سطح کلسیم شوند.

علائم هیپرپاراتیروئیدیسم ثانویه

علائم هیپرپاراتیروئیدیسم ثانویه مشابه هیپرپاراتیروئیدیسم اولیه است و شامل موارد زیر می‌شود:

1. درد استخوانی:
   افزایش طولانی مدت PTH باعث از دست دادن کلسیم از استخوان‌ها می‌شود و می‌تواند به پوکی استخوان (استئوپروز) و درد استخوانی منجر شود.
2. ضعف عضلانی:
   هیپرپاراتیروئیدیسم ثانویه می‌تواند باعث کاهش قدرت عضلانی و احساس ضعف عمومی در بدن شود.
3. مشکلات گوارشی:
   حالت تهوع، استفراغ و کاهش اشتها از جمله علائم گوارشی شایع هستند.
4. سنگ‌های کلیه:
   هیپرپاراتیروئیدیسم می‌تواند باعث ایجاد سنگ‌های کلیه شود، زیرا سطح بالای کلسیم در خون می‌تواند موجب تشکیل کریستال‌های کلسیم در کلیه‌ها گردد.
5. آریتمی‌های قلبی:
   تغییرات در سطح کلسیم می‌تواند منجر به مشکلات قلبی مانند آریتمی‌ها (اختلالات ضربان قلب) شود.

تشخیص هیپرپاراتیروئیدیسم ثانویه

تشخیص این بیماری معمولاً با استفاده از آزمایش‌های خون و تصویربرداری انجام می‌شود:

1. آزمایش‌های خون:
   • سطح PTH: در هیپرپاراتیروئیدیسم ثانویه، سطح هورمون پاراتیروئید به طور قابل توجهی افزایش می‌یابد.
   • سطح کلسیم خون: سطح کلسیم در خون معمولاً پایین است.
   • سطح فسفر: سطح فسفر ممکن است بالا باشد، به ویژه در نارسایی کلیوی مزمن.
2. تصویربرداری:
   تصویربرداری از غدد پاراتیروئید (مانند اولتراسوند گردن یا اسکن هسته‌ای) ممکن است برای ارزیابی وضعیت غدد پاراتیروئید و اندازه آن‌ها استفاده شود.

درمان هیپرپاراتیروئیدیسم ثانویه

درمان هیپرپاراتیروئیدیسم ثانویه معمولاً به درمان علت اصلی و کاهش سطح PTH متمرکز است. روش‌های درمانی عبارتند از:

1. درمان علت زمینه‌ای:
   • درمان نارسایی کلیوی: در بیماران مبتلا به نارسایی کلیوی، کنترل سطح فسفر خون و بهبود عملکرد کلیه می‌تواند به کاهش ترشح PTH کمک کند.
   • درمان کمبود ویتامین D: در صورت کمبود ویتامین D، مکمل‌های ویتامین D می‌توانند به جذب بهتر کلسیم از روده کمک کرده و سطح کلسیم خون را افزایش دهند.
   • درمان بیماری‌های گوارشی: درمان بیماری‌هایی که موجب سوءجذب کلسیم و فسفر می‌شوند نیز می‌تواند به مدیریت هیپرپاراتیروئیدیسم ثانویه کمک کند.
2. داروها:
   • کلسی‌میما: دارویی است که می‌تواند اثرات PTH را کاهش دهد و در هیپرپاراتیروئیدیسم ثانویه استفاده می‌شود.
   • بیسفسفونات‌ها: داروهایی که به تقویت استخوان‌ها و کاهش کاهش کلسیم از استخوان‌ها کمک می‌کنند.
3. جراحی:
   در موارد پیشرفته یا مقاوم به درمان، ممکن است جراحی برای برداشتن غدد پاراتیروئید اضافی یا بزرگ‌شده لازم باشد.

پیش‌آگهی هیپرپاراتیروئیدیسم ثانویه

پیش‌آگهی بیماری بستگی به علت زمینه‌ای و موفقیت در درمان آن دارد. در صورت کنترل مؤثر علت زمینه‌ای (مانند نارسایی کلیوی یا کمبود ویتامین D)، معمولاً هیپرپاراتیروئیدیسم ثانویه بهبود می‌یابد. در غیر این صورت، ممکن است مشکلات بلندمدت مانند پوکی استخوان و سنگ‌های کلیه ادامه یابند.

نتیجه‌گیری

هیپرپاراتیروئیدیسم ثانویه یک اختلال هورمونی است که به دلیل اختلالات زمینه‌ای مانند نارسایی کلیوی مزمن یا کمبود ویتامین D رخ می‌دهد. تشخیص و درمان به موقع می‌تواند از عوارض بلندمدت جلوگیری کند و به بهبود وضعیت بیمار کمک نماید.