گاسترینوما (Gastrinoma) نوعی تومور نوروآندوکرین (NET) است که معمولاً در پانکراس یا دوازدهه (ابتدای روده کوچک) ایجاد می‌شود و هورمون گاسترین را بیش از حد تولید می‌کند. افزایش غیرطبیعی گاسترین باعث ترشح بیش از حد اسید معده شده و می‌تواند به بروز زخم‌های گوارشی شدید و مقاوم به درمان منجر شود. این بیماری بخشی از سندرم زولینگر-الیسون (Zollinger-Ellison Syndrome) محسوب می‌شود.
علائم گاسترینوما
✅ زخم‌های گوارشی مکرر و شدید – این زخم‌ها اغلب در معده و دوازدهه ایجاد شده و نسبت به درمان‌های رایج مقاوم هستند.
✅ ریفلاکس شدید اسید معده – سوزش سر دل و ترش کردن به دلیل ترشح بیش از حد اسید.
✅ اسهال مزمن و سوءهاضمه – ناشی از تأثیر اسید اضافی بر عملکرد روده کوچک.
✅ کاهش وزن ناگهانی – به دلیل سوءجذب مواد مغذی و مشکلات گوارشی.
✅ درد شکمی مداوم – به‌ویژه در قسمت فوقانی شکم.
دلایل و عوامل خطر گاسترینوما
🔹 بیماریهای ارثی و ژنتیکی – برخی موارد گاسترینوما به سندرم نئوپلازی غدد درون‌ریز نوع ۱ (MEN1) مرتبط هستند.
🔹 تومورهای نوروآندوکرین (NETs) – این نوع تومورهای نادر می‌توانند در پانکراس یا دیواره روده کوچک ایجاد شوند.
🔹 سابقه خانوادگی سرطان‌های غدد درون‌ریز – احتمال ابتلا در افرادی که سابقه خانوادگی دارند، بیشتر است.
روش‌های تشخیص گاسترینوما
🔍 آزمایش خون برای اندازه‌گیری سطح گاسترین – بالا بودن غیرطبیعی این هورمون می‌تواند نشان‌دهنده گاسترینوما باشد.
🔍 تست تحریک سکرتین – برای بررسی واکنش پانکراس به این هورمون و تشخیص دقیق‌تر.
🔍 تصویربرداری پزشکی – شامل MRI، سی‌تی اسکن، سونوگرافی آندوسکوپیک (EUS) و اسکن پت‌اسکن (PET Scan) برای شناسایی محل تومور.
🔍 نمونه‌برداری (بیوپسی) – برای بررسی سلول‌های تومور و تعیین خوش‌خیم یا بدخیم بودن آن.
روش‌های درمان گاسترینوما
🔹 داروهای کاهنده اسید معده – مانند مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPI) برای کنترل تولید بیش از حد اسید.
🔹 جراحی – در صورت امکان، برداشتن تومور می‌تواند بهترین راهکار درمانی باشد.
🔹 شیمی‌درمانی و درمان‌های هدفمند – در مواردی که تومور بدخیم باشد یا متاستاز داده باشد.
🔹 رادیوتراپی و PRRT (درمان با رادیوداروی پپتیدی) – در مواردی که گاسترینوما به سایر اندام‌ها گسترش یافته است.
پیش‌آگهی و نتیجه درمان
درمان زودهنگام و مدیریت مناسب گاسترینوما می‌تواند از عوارض جدی مانند زخم‌های شدید، خونریزی گوارشی و متاستاز جلوگیری کند. اگر تومور خوش‌خیم باشد و به‌موقع تشخیص داده شود، جراحی می‌تواند درمان قطعی باشد. اما در موارد بدخیم، درمان ترکیبی با دارو، جراحی و پرتودرمانی برای کنترل بیماری استفاده می‌شود.
